Met de trein ben ik onderweg naar een training. Nou ja, onderweg, we staan stil. De conducteur heeft omgeroepen dat er mensen op het spoor lopen. Direct moet ik denken aan een gesprekje dat ik ooit opving tussen een conducteur en een kind. Dat maakte pijnlijk duidelijk dat het NS-kinderkaartje geen didactisch verantwoorde naam heeft.
Het is woensdagochtend, midden juli. Ik zit in de trein op weg naar een overleg in Utrecht. Aan de andere kant van het gangpad zit een vrouw met haar zoon, ik schat dat hij een jaar of zeven is. Als de conducteur komt, reikt de jongen hem met een trots gezicht zijn railrunnerkaartje aan. De conducteur kijkt er gewichtig naar en pakt een speciale tang om het kaartje een datumstempel te geven. En passant vraagt hij aan de jonge passagier of die soms weet wat dat betekent, railrunner?
Enigszins overvallen door de vraag kijkt de jongen geschrokken naar zijn moeder.
‘Wat betekent ‘rail’?’ vraagt zijn moeder om hem op weg te helpen.
‘Eh… spoor?’
‘Juist!’ roept de conducteur enthousiast. ‘En een runner is een, ja, heel goed, een renner! Dus het is een…‘ Op dat moment lijkt de conducteur zich te realiseren dat hij zijn vraag beter niet had kunnen stellen.
Campagne tegen ‘railrunners’
De railrunner, het is al jaren een favoriet kaartje van NS. Hele hordes kinderen reizen er jaarlijks mee, joelend op weg naar musea, pretparken, zomerkampen en talloze andere uitjes. Maar vertaald verwijst het kaartje naar een hardnekkig fenomeen dat NS en ProRail al jaren de kop proberen in te drukken. Tonnen gaan er op aan campagnes om jongeren ervan te weerhouden over het spoor te lopen maar het blijkt een hardnekkig verschijnsel.
ProRail startte daarom afgelopen voorjaar een campagne met confronterende foto’s van Victim fashion: kapotte kleding van degenen die hun zwerftocht over het spoor niet konden navertellen. Zo confronterend zelfs, dat NS er zijn afschuw over uitsprak. Een week later stopte ProRail weer met de campagne.
Incongruente communicatie
In dat licht is de naam van het kinderkaartje bijzonder ongelukkig gekozen. Word je als kind met een railrunner verleid om voor het spoor te kiezen, als jongere moet je het niet in je hoofd halen om de daad bij het door NS bedachte woord te voegen. De alliteratie van het kinderkaartje is natuurlijk hartstikke leuk, maar de boodschap is buitengewoon beroerd. Kinderkaartje en jongerencampagne zijn communicatie-uitingen die elkaar volstrekt tegenspreken. En de conducteur mag het weer oplossen.
‘Een…eh… spoorrenner,’ beantwoordt de conducteur nu toch maar zijn eigen vraag. ‘Maar dat mag je nooit doen!’ voegt hij er in sneltreinvaart aan toe. ‘Je mag nooit over het spoor gaan rennen, hoor!’ herhaalt hij streng. Dan beent hij weg. Je hoort hem denken: Welke roekeloze reclameman heeft omwille van die achterlijke alliteratie dat kaartje die noodlottige naam gegeven?
Moeder en zoon kijken elkaar verbouwereerd aan. Zij zijn het spoor bijster: met een geldig kaartje in de trein en dan nog een strenge waarschuwing. De boodschap is duidelijk: no more railrunners!