Er zijn dit olympische jaar weer aardig wat records gebroken. Niet alleen sportief. Er zijn ook talloze klimaatrecords gevestigd. Wel vreemd, zo schreef een oplettende krantenlezer, om ook bij weersextremen te spreken van een record. Hij stelde voor een prijsvraag uit te schrijven voor een nieuw woord. Ik opteer voor ‘schaamscore’.
Het woord ‘record’ gebruiken we vooral in de betekenis van ‘beste (sport)prestatie’. Oorspronkelijk komt ‘record’ van het Latijnse ‘recordari’, letterlijk ‘terug in het hart halen’ ofwel: herinneren. De Fransen gebruikten later het werkwoord ‘recorder’ voor vastleggen. En zo kwam het in het Engels terecht. Een ‘record’ was een vastgelegd, geschreven verslag van een gebeurtenis. Dat ‘vastleggen’ is nog altijd terug te vinden in ‘voicerecorder’ en ‘record’ als muziekalbum van vinyl. Pas in de 19e eeuw dook ‘record’ op in kranten in de huidige betekenis van beste sportprestatie.
Extremer niet beter
Om bij een extreme weersituaties nu te spreken van een ‘beste prestatie’ is echter tamelijk bizar. Misschien dat er in fossiele directiekamers een zekere trots heerst over het feit dat de industrie erin is geslaagd om het wereldwijde klimaat te ontwrichten. Want dat is inderdaad een prestatie van formaat. Maar om dat nu te huldigen als ‘beste prestatie’….
“Zouden we niet een ander woord moeten kiezen als de steeds extremere weersomstandigheden nog extremer worden?” aldus de Arnhemse Volkskrantlezer. “Nu lijkt het soms alsof we streven naar die weerrecords (nog heter!, nog natter!, nog droger!). Tijd om een prijsvraag uit te schrijven voor een nieuw woord?” Dat lijkt me een uitstekend idee! En ik doe graag alvast een duit in het zakje met ‘schaamscore’: een woord dat voor zich spreekt.
Schaamscore in het rood
Extreme neerslag, waterstanden, windsnelheden of smeltpieken op Groenland of de polen zijn schaamscores. Het zijn vrijwel steeds waarden die zonder klimaatontwrichting onwaarschijnlijk zouden zijn geweest. Daarom voortaan niet meer een KNMI-nieuwsbericht dat stelt “Europees hitterecord is nu officieel 48,8°C.” Die kop verandert in ‘Europese hitteschaamscore is nu officieel 48,8°C’. En de Volkskrant schrijft dan niet meer boven een grafiek: ‘Het ene na het andere temperatuurrecord gebroken’, maar ‘De ene na de andere temperatuurschaamscore gebroken’. De kleur rood voor extreme temperaturen past daar buitengewoon goed bij.